Dit artikel gaat over de rol van de vader en de moeder in onze huidige samenleving.
Wat is de rol van moeder en vader in een opvoedingsproces?

Een reflectie vanuit het standpunt waarop onze Luistertherapie gebaseerd is.
Een artikel dat echt elke ouder zou moeten gelezen hebben of dat je als toeschouwer ook wel kan aanraden aan bepaalde ouders!

HELP uw kinderen om op te groeien!

“Want het kind is de toekomst van onze wereld. Een moeder moet haar kind dicht bij zich houden zodat hij weet dat de wereld van hem is. Een vader moet zijn kind naar de hoogste heuvel meenemen om hem te laten zien hoe breed en prachtig zijn wereld is. ” Dit is een Maya gezegde van circa 1000 voor Christus.

Dit oude, wijze spreekwoord werd door een Mexicaanse collega onder mijn aandacht gebracht. Hij werd getroffen door de hoeveelheid filosofie van onze klinische benadering bij de toepassing van de Tomatis methode (Audio Psycho Fonologie),die dit gezegde weerspiegelt. Naast de sessies van auditieve stimulatie om het vermogen en het luisteren van hun kind te ontwikkelen, bieden wij de ouders advies voor het creëren van een betere sfeer voor groei en geluk in het leven van het kind thuis, op school en met vrienden. Het is een humanistische en positieve benadering die de aandacht trekt van de ouders om het potentieel van het kind te benadrukken in plaats van teveel aandacht te geven aan zijn problemen. Deze methode helpt ouders om die middelen te identificeren, die uniek zijn voor de moeder en voor de vader, en die samen in evenwicht te brengen doorheen het proces van het ouderschap.

Het mobiliseren van de middelen van elke ouder op een complementaire manier, kan ervoor zorgen dat het kind gemakkelijk en bevredigender kan opgroeien  en dit geldt voor iedereen in de familie. Dit gegeven is zelfs nog belangrijker wanneer het kind ontwikkelingsstoornissen of moeilijkheden van een of andere vorm heeft, die een invloed hebben op zijn luisteren, zijn taal en communicatie.

Wat betekent een moeder voor een kind

Als we spreken over de rol van de moeder, kijken we best vanuit het perspectief van het kind zelf. Een vrouw kan vele rollen spelen : echtgenote, ondernemer, leraar, disciplinair, therapeut, opvoeder, … de lijst gaat maar door.  Maar wat kinderen echt zien in die vrouw is hun moeder. De andere deze rollen verdunnen alleen hun gevoel van het hebben van een moeder die dicht bij hen staat.

Het kind heeft een diepe relatie met zijn moeder die begint tijdens het prenatale leven (in de moederschoot) en deze primaire relatie blijft en is vrij letterlijk, de band met het leven zelf voor de komende jaren. Een breuk in deze relatie kan het vertrouwen van het kind in zichzelf beïnvloeden en dus in het leven zelf. Bevestigingen van de moeder van het leven van het kind, haar omarming (zowel letterlijk en figuurlijk), zijn van vitaal belang voor de emotionele groei van het kind en zijn welzijn. De moederlijke omhelzing voedt een gevoel van waarde en verwelkomt het kind. Dit is dus effectief het begin van zijn humanisering.

Voor het kind vertegenwoordigt de moeder het leven zelf. Ze is meer geassocieerd met waar we vandaan komen uit het verleden, onze “grond”. De wortels van deze koppeling kunnen worden teruggevoerd naar het prenatale leven wanneer de zwangere vrouw en het ongeboren kind co-bestaan in een unieke relatie met als kenmerk, de schepping. De gevolgen van deze periode zijn zeer diepgaand, zoals meer en meer onderzoek bewijst en aantoont. Het is een klein wonder waarbij we verwijzen naar onze planeet als

“Moeder aarde”, een herinnering aan het belang van de plaats van de moeder in ons leven.

De liefde van de moeder of “het omarmen” en haar aanmoediging zijn buitengewoon belangrijk voor het gevoel van veiligheid van het kind en zijn motivatie om deel te nemen aan het leven. Dit is waar veel moeders en kinderen elkaar vinden zonder te weten waarom. De eigen houding van de moeder tegenover het leven en haar eigen aanpassingsvermogen hierin zullen een directe invloed hebben op de kwaliteit van haar omhelzing. Dit is haar belangrijkste bron en wanneer ze deze effectief inzet,  biedt dit een enorm geluk en tevredenheid in de relatie.

Problemen in de relatie beginnen meestal wanneer de moeder zich externe hoeden aanmeet, in de rol van de leraar, therapeut of disciplinair. Elk van deze rollen hebben één ding gemeen : de impliciete boodschap “het is tijd om op te groeien, om de verantwoordelijkheid voor jezelf te accepteren en je eigen weg te gaan in het leven.” Sommige aspecten van deze boodschap zijn aantrekkelijk. Opgroeien is een middel om nieuwe horizonten te ontdekken, om het gezicht van het nieuwe leren kansen te geven en om het gevoel van meesterschap te verbreden. In andere opzichten is het vooruitzicht om op te groeien onaantrekkelijk. Het betekent het verlaten van het bekende voor het onbekende en uiteindelijk, het verlaten moeder en zijn eigen thuis achterlaten.

Wanneer de moeder diegene is die het bericht levert om op te groeien : “maak je kamer schoon “,” maak je bed op”,” poets je tanden”,” doe je huiswerk “,” doe volwassen”, dan kan dit door het kind waargenomen worden als een duw uit het nest en zelfs een afwijzing. Ze zeggen tegen zichzelf “Mamma wil dat ik opgroei, ze wil me niet meer rond zich.” Het kind verzet zich tegen deze boodschap om de status quo in de relatie goed te houden – (dat wil zeggen: “Ik heb haar en wil haar ook in de buurt van mij houden”).

Het antwoord kan openlijke verdediging zijn (“Ik wil niet)”, of verdediging onder protest om haar straf te ontlopen. In ieder geval, de naleving wordt moeder-afhankelijk als het kind de verantwoordelijkheid aanvaardt en enkel als de moeder is er om het gedrag te versterken. De vreugde van het leren en van het opgroeien is verminderd.

De onderliggende spanning bepaalt de relatie en het wordt steeds moeilijker voor de moeder en het kind om zich goed te voelen bij elkaar, om te ontspannen en om te genieten van elkaar gezelschap, om speels te zijn en om het leven te vieren. Het geduld wordt steeds minder, negatief aandacht zoekend gedrag verhoogt, samen met een openlijke strijd, twisten en ruzie. De voeding van de liefde van de moeder kan niet meer gemakkelijk of spontaan stromen. Er is geen katalysator meer voor emotionele groei. Het kind deint achteruit en reageert meer en meer op onvolwassen manier op de vraag om op te groeien. Dit is waar veel moeders en kinderen zich bevinden zonder te weten waarom.

Wat betekent de vader voor een kind

Voor zoveel de rol van de moeder wordt geassocieerd met waar we vandaan komen, voor zoveel staat de rol van de vader in verband met de toekomst, de wereld weg van huis en weg van de moeder. Deze wereld maakt gebruik van de taal voor het leren en de communicatie. De school biedt zich aan en er komt  de sociale werkelijkheid met al zijn regels en voorschriften. Al deze dingen zijn nauwer verbonden met de rol van de vader en als dusdanig is de vader in een betere positie om het kind te vragen om op te groeien.

Wanneer het opgroei-commando wordt gegeven door de vader of namens hem, wordt dit door het kind waargenomen als een uitnodiging om samen met hem in het opgroei-proces te gaan, in tegenstelling tot het gevoel van een duw uit het nest. Het kind kan zich bewegen in de richting van de wereld, weg van de moeder, maar met haar ondersteuning en aanmoediging, en onder begeleiding en richtinggevend van vader.

Dit evenwicht zal samen de middelen maximaliseren van elke ouder, in het proces van het helpen opgroeien van de kinderen. Met de hulp van de vader kunnen ze in de richting van de ontdekking en in de richting van hun toekomst, wetende dat de terugkeer naar de moeder open blijft en dat een warm welkom hen thuis wacht onafgezien van het feit of ze slagen of tekort schieten in deze toekomstonderneming.

In onze hedendaagse tijd wordt er teveel van de moeder gevraagd betreffende het opgroeiproces van haar kinderen. Zij is vaak niet alleen verantwoordelijk voor zijn lichamelijke verzorging en emotionele welzijn, maar ook voor het toezicht op school, de vooruitgang van het kind en zijn socialisatie. Vaak bevindt ze zichzelf ook in de frontlinie wanneer er discipline nodig is. Deze opgroei-kwesties zouden beter behandeld worden door de vader zelf of op zijn minst vanuit zijn persoon wanneer hij niet in staat is om leiding te nemen in eigen persoon. Maar hoeveel vaders nemen de tijd om te praten met  hun kinderen over wat het betekent om op te groeien? Hoeveel houden toezicht op de klusjes van hun kinderen en de discipline thuis? Hoeveel wonen ouderavonden op school bij of praten met de leraar om uit te zoeken wat hun kind aan het doen is? Hoeveel vaders leren het kind wat de waarde van hun moeder is en om wat ze voor hen doet te waarderen? Tegelijkertijd moet de moeder een positief beeld voorleggen van de vader en het kind stimuleren om te bewegen in de richting van de vader.

De invloed van de vader op de groei van het kind begint indirect met zijn fysieke en emotionele steun van de moeder tijdens de zwangerschap en na de geboorte. Het wordt nog directer wanneer de verbale dialoog met het kind kan worden uitgewerkt. Discipline evolueert het beste door middel van een dialoog met de vader. Anders wordt dit opgevat als arbitrair en autoritair. Helaas zijn vaders vandaag de dag in competitie met televisie en andere pratende apparaten voor het oor van het kind en worden ze wel vaak waargenomen, maar niet gehoord. Veel vaders vind het niet gemakkelijk om met hun kinderen te praten of waarderen gewoon niet de waarde  van de dialoog met  hun kinderen. Dit gegeven schakelt een belangrijke weg  uit voor het kind om de wereld van de vader te kunnen bereiken. Het kind heeft begeleiding en richting nodig in de klim “naar de hoogste heuvel.”

Hoe kunnen we deze ouderlijke middelen mobiliseren?

Ten eerste vinden we het nuttig om aan te bevelen dat de moeder zich concentreert op wie het kind is, in plaats van wat het kind doet.  Zij moet het kind versterken in zijn gevoel van welkome toevoeging in dit leven en als het ware zijn grond bewateren. Dit wordt het beste bereikt door middel van spel, dans en zang voor zeer jonge kinderen. Door het hardop lezen, door verhalen te vertellen en door een wederzijds leuk spelgebeuren te ontwikkelen, voor oudere kinderen. Eveneens door middel van een geruststellende glimlach, een knuffel en aanmoediging voor zijn/haar leven. De symbolische navelstreng, de levenslijn van het ongeboren kind met de moeder die het leven geeft , mag nooit worden doorgeknipt, wel gestretcht en versmald. Want dit is de link is met het leven zelf.

Ten tweede, willen wij vaders eraan te herinneren dat zij de moeder moeten waarderen in de ogen van het kind, ongeacht wat zijn gevoelen kan zijn voor haar als zijn vrouw. Hij moet een prominente rol vervullen in zaken gerelateerd aan het opgroeien, hij moet plannen smeden en coördineren en het kind helpen om te voldoen aan de eisen van zijn rol als verantwoordelijk lid van de samenleving. Dit omvat het beheer van klusjes in huis en het waarderen van de school en het schoolwerk. Hij moet het kind leren hoe hij/zij de tools moet gebruiken die nodig zijn om een eigen weg in de wereld (weg van huis) te vinden, en hij moet discipline aanvoeren wanneer deze nodig is. Dit alles is echter het meest effectief,  wanneer het gebaseerd is op een gegronde relatie in verbale dialoog.

De toepassing van deze principes in de opvoeding kan worden aangepast om te voldoen aan bepaalde omstandigheden. Eenoudergezinnen komen meer en meer voor. Vergeet niet, het is het beeld of de rol van de moeder of vader, die even belangrijk zijn als de persoon zelf. Dit geldt met name voor afwezige vaders.  De rol van de vader kan aanwezig zijn voor het kind doordat de moeder over hem praat tijdens zijn afwezigheid. De vader kan het kind ook bellen of schrijven tijdens zijn fysieke afwezigheid. Indien het niet mogelijk of wenselijk is voor de vader om een actieve rol te spelen, kan een mannelijk substituut een vaderlijk beeld aanbieden (oudere broer, oom, peetvader, leraar, Big Brother). Helden worden in onze cultuur vaak deze rol toebedeeld.

De permanente afwezigheid van de moeder is nog moeilijker voor het kind, maar ook hier kan voor een deel van het kinds dagelijks leven, een zorgzame vrouwelijke vervanger gevonden worden. Het is hoogst waarschijnlijk dat kinderen die een liefdevolle welkom in het leven gehad hebben, met name tijdens de prenatale periode, beter kunnen omgaan met de scheiding of het verlies van de moeder.

De meeste ouders ervaren dit paradigma als nuttig. Het is zinvol en zij krijgen vaak meer begrip waarom ze niet zo succesvol zijn in hun ouderschap, als ze zouden willen zijn. Het verklaart bijvoorbeeld ook waarom kinderen steevast veel sneller voldoen wanneer hen iets wordt gevraagd door de vader dan door de moeder.

In sommige gevallen waar de liefde en aanmoediging van de moeder voedend is, zal het kind meer ontvankelijk zijn voor de boodschap om op te groeien los van wie de boodschap komt. Maar al te vaak komt deze opgroei-boodschap als meest prominente vanuit de moeder en wanneer dit het geval is, zal er weerstand en spanning opgebouwd worden. Haar liefde zal het kind onvoldoende stimuleren in zijn eigen verlangen om op te groeien. Dit is de tijd voor haar om haar regierol op te geven ten voordele van activiteiten die het kind verzekeren van haar onvoorwaardelijke liefde. De vader moet klaar staan om haar te helpen en om de leiding te nemen in de opgroei-kwesties.

Deze klinische benadering is gebaseerd op het werk van Dr. Alfred Tomatis.
Ik heb deze filosofie succesvol gebruikt in mijn praktijk in de afgelopen tien jaar. Dit is niet bedoeld om mannen en vrouwen te stereotyperen met rollen die beschouwd worden als ouderwets en eerder uit de gratie zijn gevallen. Mannen en vrouwen kunnen en moeten veel meer rollen spelen in onze moderne samenleving dan in het verleden. Dit is ook goed. Echter, het kind ziet alleen de vrouw in zijn moeder, die hem gedragen en gebaard heeft en hij heeft dat deel van haar ook nodig voor zijn welzijn. Hetzelfde geldt voor de vader. Wat belangrijk is, is de perceptie van het kind van de man en de vrouw die zijn ouders zijn, niet het beeld dat de ouders van zichzelf hebben.

CASESTUDY

Een jaar geleden ontmoette ik de moeder van een tienjarig meisje dat een hersenbeschadiging had opgelopen op zeer jonge leeftijd aan de verwondingen opgelopen tijdens een auto-ongeluk. Ze was een mooi meisje met heldere ogen en een vaste glimlach. Een groot deel van haar dagelijks leven bracht ze door in een rolstoel. Ze had een beperkte mogelijkheid om haar armen te bewegen en het kostte veel moeite om haar handen te controleren bij het vasthouden van speelgoed of om een penseel te hanteren, iets wat de meeste kinderen beheersen zonder problemen. Haar spraak was beperkt tot eenvoudige woorden en zinnen, dat onvoldoende was om een passende expressie te geven van haar ogen.

De ouders brachten haar naar het centrum voor de luistertherapie en al snel werd er verbetering waargenomen nadat ze begon te luisteren naar de gefilterde klanken, met onder meer een simulatie van haar prenatale luisterervaring met de stem van haar moeder.

Ze was spraakzamer en meer alert voor de wereld om haar heen geworden. Haar begrijpen was verbetert en ze leek vrolijker.

Tijdens de gespreken met Julie’s moeder werd het duidelijk dat ze een zware last droeg. De jaren van zorg voor haar dochter hadden veel van haar wakkere uur in beslag genomen. Er was de schok en de angst van het verbrijzeld zien worden van een normale, gezonde en gelukkige ontwikkeling van haar enige kind, door de verwondingen opgelopen tijdens het auto-ongeluk. De ouders verenigden zich om de confrontatie met de realiteit van  deze veelzijdige ontwikkelingsproblemen van hun dochter, aan te gaan en zij zochten hulp voor haar uit verschillende professionele disciplines.

Deze hulp kwam van artsen, begeleiders, fysieke en motorische therapeuten, spraak- en taalspecialisten, en anderen. Er werd veel gewonnen doorheen de jaren, maar het bijhouden van de planning van alle afspraken en het opvolgen van de vele aanbevelingen (inclusief thuis- oefeningen) werd een fulltime job, die, zoals het meestal gaat, bij de moeder ligt.

Net als de meeste ouders die het beste willen voor hun kinderen, deed Julie’s moeder de talloze plichten vrijwillig en gewetensvol met de begeleiding en ondersteuning van de verschillende betrokken professionals. Na verloop van tijd weet ze intuïtief dat er onbezoldigde kosten in verband staan met de steeds maar uitbreidende rol als surrogaat therapeute van haar kind. In het begin heeft ze deze rol gemakkelijk omarmd omdat die haar de kans gaf om meer te doen voor haar kind.

De tekenen van vooruitgang van de verschillende therapieën bevestigden haar geloof in het potentieel van haar kind om beter en beter te presteren, maar ze waren niet voldoende om de bezorgdheid over Julie’s de toekomst voor haar te verminderen.

De moeder besefte dat meer en meer van haar tijd elke dag werd doorgebracht als haar dochters leerkracht, als thuistherapeute of als chauffeur. Ze genoot ervan om met haar dochter te zijn en vond het niet erg extra tijd te steken in deze rollen. Maar het werd steeds duidelijker dat het uitvoeren van deze rollen ook een onderstroom van conflicten en spanningen creëerde in hun relatie. De constante eisen die ze stelde aan Julie leiden op een bepaalde manier tot momenten van frustratie, woede en emotionele onenigheid wanneer de wil van de moeder en het kind botsten over de vraag hoe bevredigend en presterend Julie moest zijn opdat het voldoende was.

De nasleep van deze botsingen kon eerst worden waargenomen bij het kind dat steeds meer protesteerde tegen de eisen van de moeder om samen te werken. Julie was meer gemotiveerd om zich terug te trekken in haar innerlijke wereld van verbeelding en fantasie tegenover het heiligdom van de eisen en verantwoordelijkheden om op te groeien. En ten tweede werd dit waargenomen in een moeder die vol was van schuldgevoel, met een verhoging van zelftwijfel en ontmoediging.

Spanning leek een onontkoombaar bijproduct van de constante druk die ze legde op haar dochter om te presteren. Dit is een klassiek dubbel conflict. Als de moeder toegaf aan haar dochters weerstand, voelde ze zich slecht over het niet voldoen aan haar therapeutische verplichtingen.  Als ze haar dochter gedwongen had om te voldoen onder protest, voelde ze zich als de ‘goddeloze heks van het Westen’. Dit dubbele conflict werd aangescherpt door de jaren heen.

Het werd steeds moeilijker voor de moeder om een evenwicht te bewaren tussen de taken en verplichtingen die opgelegd werden door de drukke agenda van therapieën, en de vrijheid om activiteiten die nodig zijn voor het voeden van haar vrouwelijkheid en haar huwelijk na te streven.

Julie’s moeder merkte op dat haar geduld minder werd, dat ze gemakkelijker verstoord werd door kleine ergernissen, dat ze aanvallen van depressie ondervond en ze werd steeds meer aangetrokken tot vormen van ‘ontsnappen aan’. Het werd moeilijker om een positieve kijk te behouden en ook moeilijker om te voorkomen om weg te glijden in zelfmedelijden. Na 12 jaar huwelijk, verliet haar echtgenoot haar om een nieuw leven te beginnen voor zichzelf. Zij stond nog maar enkele maanden op haar eigen benen samen met Julie, toen ik haar ontmoette.

Toen we spraken over wat elke ouder betekent voor het kind, was Julie’s moeder opgelucht wetende dat de problemen tussen hen niet zozeer een weerspiegeling waren van het onvermogen van haar kant of de brutaliteit en koppigheid van haar kind, maar eerder een symptoom van een gewonde relatie waarin beiden leden. Dit verminderde ook haar schuld en zelfverwijt i.v.m. het niet in staat zijn om te voldoen aan ieders verwachtingen, de ex-echtgenoot, de dokter, de therapeut, de docenten, enz.…..

Terwijl iedereen haar de middelen gaf die nodig zijn om Julie te helpen, zadelde dit proces de moeder ook op met de implementatie van activiteiten, die doordrenkt waren met het bericht “groei op en wees verantwoordelijk”. De moeder kon onmogelijk de leiding en het oordelen over de prestaties van Julie  voorkomen. Het werkte gewoonweg niet.

Julie’s moeder stemde in om een ‘sabbatical’  te nemen van haar regierollen voor ten minste twee maanden en tijd te besteden aan meer speelse en wederzijds aangename activiteiten. Deze verandering complementeerde de therapie van het luisteren en de gecombineerde resultaten waren significant.

Julie en haar moeder waren gelukkiger met elkaar, de spanning van de push en pull verminderd, er werd meer gelachen en er was meer luchtigheid. Julie’s weerstand tegen haar moeders eisen nam af en haar therapeuten meldden een opmerkelijke verandering in haar samenwerking en de naleving van de eisen van hun programma. Ze toonde meer initiatief en meer inspanning. Haar hart lag nu bij de therapie en ze maakte een gestage winst, ondanks de sterk verminderde thuistherapie door de moeder.  De vader vergemakkelijkt deze verandering door het aannemen van een hoger profiel in Julie’s therapeutische programma’s.

Een jaar later blijven de positieve veranderingen zich doorzetten en Julie’s moeder meldt dat hun relatie “nooit beter geweest is.”

Bron : HELPING CHILDREN GROW UP

Door Timothy M. Gilmor, Ph.D.

Director, The Listening Centre